Reisverslagen Willem en Tina Hammink

Op deze zaterdagmorgen 2 maart gaan we het dorpje bezoeken waar Hannah (Afia) vandaan komt en waar Solo zo ziek is geworden. Voor Solo was het ook de eerste maal nadat hij Hannah had opgehaald. Midden in het Nsoatre is een kruispunt, op het kruispunt gaan we gewoonlijk rechtsaf naar het gebied Aduonya. Maar vandaag slaan we voor de eerste maal linksaf om naar het gebied Asikasu op 11 km zuidelijk van Nsoatre te rijden.  De weg gaat door een mooie omgeving maar is op enkele punten heel slecht.

Het gebied bevat verschillende dorpjes en een ervan is Kwasi Badu Krom. In dit dorpje is Kwasu (voornaam) Badu (familienaam) begonnen een stukje land te bewerken. Vervolgens heeft hij er een huisje gebouwd en nog later komen er andere mensen en die vragen aan Kwasu Badu of ze daar ook mogen wonen en een huisje bouwen en dan heb je een Krom. Dus een nederzetting met de naam Kwasu Badu Krom. Misschien wordt het nog later Kwasubadukrom.

We werden heel vriendelijk ontvangen door de bevolking, handen schudden een bank neerzetten en een gesprek. De oude man blijkt een hele sympathieke zachtaardige man te zijn die behoorlijk Engels spreekt. We laten hem even voor zijn huisje poseren, het huisje dus waar ook Hannah enkele jaren heeft doorgebracht. Kwasu Badu was duidelijk blij dat het zo goed ging met Hannah.

De bevolking kon natuurlijk niet nalaten om te vragen naar een waterpomp voor het dorp. Uitgelegd dat onze prioriteit op het moment op onderwijs is gericht. De bevolking wilde zijn dankbaarheid tonen  voor de opvang van Hannah en liet mooie trossen palmnoten halen.

De weeskinderen zullen wel blij zijn want nu kan er weer palmnutsoup gemaakt worden en dat vinden ze heel lekker.

Vanmiddag, vrijdag, op auditie geweest bij de ‘Nsoatre Traditional Council’. De Nsoatrehene, de hoogste Chief, hield vandaag zijn rechtszitting en had Tiny en mij uitgenodigd. Na het traditionele welkom, hebben we toelichting gegeven op de plannen die de stichting aan het uitvoeren is en nog denkt uit te voeren.

Tijdens het welkom werd ons een fles whisky aangeboden zoals gebruikelijk. Dus deze maal geen fles Henkes jenever, maar whisky. Kennelijk zijn we in een opwaartse lijn. Na enkele minuten kwam men beleefd vragen of ze de fles weer terug mochten. Dat was te verwachten, aan de verpakking te zien was het al tig keer gebruikt. Het is ook maar traditie. Links en rechts van de Nsoatrehene zitten wel 30 Chiefs  die je allemaal een hand moet geven en als laatste ga je tussen de bewakers met de zwaarden door naar de troon om de Nsoatrehene een hand te geven. Aangezien we elkaar kennen en we ook bij hem thuis zijn geweest, hebben we snel wat persoonlijke zaken gewisseld. De Nsoatrehene praat natuurlijk niet rechtstreeks met de mensen maar altijd via een tussenpersoon, maar in dit geval lag het toch even anders.

Ik liet de foto’s aan Lucy zien en vroeg of ze daar wel eens geweest was: O nee! Ik ben bang voor hem, want als hij sterft nemen ze je hoofd om met hem te begraven. Lucy, dat gebeurt niet meer. Zijn er bij de dood van de laatste Chief mensen het hoofd afgeslagen? Wanneer er in een andere plaats de Chief sterft dan mogen wij niet meer in het donker naar buiten, want dan komen er mensen uit dat dorp om je hoofd er af te slaan. Wanneer onze Chief sterft gaan ze naar andere plaatsen om mensen te zoeken, ze doen dat niet bij de eigen mensen.

Ik weet dat het de gewoonte was, maar onder Rawlings zijn dit soort zaken verboden, maar ik denk dat zo’n 30 jaar terug dit nog plaats vond en misschien op kleine schaal nog wel.

Vandaag de 1^e maart zijn Catrien en Nadine naar de kliniek en zijn Bertine en Geertrude bij de kinderen. Ondanks de plassen, na opnieuw regen gisterenavond, hebben ze toch met de kleintjes buiten kunnen spelen. Kinderen en medewerkers genieten en schreeuwen en juichen luid mee. Zelfs de  kokkin die buiten bij de eetzaal bezig was moedigde aan.

Vandaag is het de beurt van Richmond om met zijn klas in de eetzaal spelletjes te doen. Donderdags is de dag van de oudsten, de klas van Seth en vandaag dus Richmond.

Seth is vandaag naar Cape Coast om daar vandaag en morgen zijn diploma in ontvangst te nemen. Dit gaat gepaard met allerlei plechtigheden en in officiële kleding enz. Solo was er natuurlijk tegen en vond het jammer van het geld, een hele reis, overnachting, kleding en je zult voor de plechtigheid ook wel moeten betalen. Solo vertelde dat het allemaal geldklopperij is, je gaat gewoon een week later je diploma ophalen en dan kost het niks. Maar Seth wilde graag, dus heb ik hem een vrije dag gegeven, overigens heeft hij zelf voor een vervanger gezorgd.

Solo heb ik er op gewezen dat het voor Seth een hoogtepunt is en dat we weten dat hij absoluut niets van officiële plechtigheden moet hebben, maar dat hij niet kan verwachten dat iedereen zo is als hij.

Gisterenmiddag belde de onderwijzer van Gideon naar Solo, of Solo even langs kon komen. Opnieuw problemen? Hadden zijn handjes weer los gezeten? Nee dus. De onderwijzer sprak zijn verbazing er over uit dat sinds twee dagen er een andere Gideon in de klas zat. Een Gideon die naar zijn klasgenootjes behulpzaam en vriendelijk was. Solo vertelde dat opa Gideon bij zich had geroepen en hem op zijn onacceptabele gedrag had gewezen en dat dit de oorzaak van de verandering zal zijn. Toch fijn om te horen dat hij wil luisteren.

Het verhaal is bekend van Gideon en zijn zusje Lisa. Lisa die een half jaar ernstig ziek in het ziekenhuis heeft gelegen voordat ze in het weeshuis kon worden opgenomen. Gideon was er van overtuigd dat zijn zusje dood was. Zijn hele familie was uitgemoord dus hij leefde met de dood voor ogen en wilde niet aanvaarden dat zijn zusje nog leefde. Toen hem verteld werd dat zijn zusje zou komen wilde hij het niet geloven en toen ze kwam heeft hij haar twee dagen zitten aanstaren. Ook nu nog ziet hij zijn zusje als een van de andere meisjes. De afgelopen kerst hadden de kinderen allemaal een pakje biscuit gekregen, diverse personen zoals de aannemer kwamen wat brengen voor de kinderen. Gideon ging er van delen, kleine Sara kreeg er twee maar zijn zusje en de andere meisjes kregen er een. Eigenlijk is het prima zo, het is beter dat ze elkaar allemaal als broer en zus zien. Overigens lijken Gideon en Lisa totaal niet op elkaar vinden de Nederlandse dames en de Nederlandse kolonie vraagt zich af of ze wel dezelfde vader hebben. Dat is in Ghana natuurlijk ook niet zo vanzelfsprekend.

Naar aanleiding van een vraag even een paar foto’s van voor ons niet alledaagse vruchten.

PAWPAW

APPLE

CASHEW

Wie weet de Nederlandse en Engelse naam van pawpaw en apple?

Van de cashew wordt vooral de vrucht gegeten. Deze drie vruchten en verder nog sinaasappel, mango, banaan, cacao, palmnoot (grote trossen oliehoudende vruchten, gekookt zijn de kinderen er verzot op) en limoen hebben wij in eigen tuin.

Vandaag is het alweer de laatste dag van februari. Ruim voor acht uur ’s morgens zijn de weeskinderen al naar school. George en Clement naar de Junior High, kleine Sara en Lisa naar de dagopvang, de andere kinderen naar de basisschool en Joseph zit ver weg op kostschool, want hij zit op de Senior High. George en Clement komen om drie uur weer thuis en de anderen om twee uur. Dan staat het eten voor ze klaar, gekookt door Juliet, vandaag  rijst met bonen en tomatensaus. Vanavond om half zes krijgen ze dan weer een warme maaltijd en vandaag is dat rijstballen met groundnut(pinda)soep met kip. Dat is echt lekker en wij lusten dat ook graag. De pindasoep wordt gemaakt van een soort pindapasta die je kunt kopen Je kookt de kip doet de pindapasta en kruiden erbij. De rijst wordt heel lang gekookt en dan maak je er een kleverige flinke bal van. De bal en de soep op je bord en dan met je handen eten door een beetje rijst te pakken met je rechterhand en dit door de soep te halen.

Op de foto zijn ze allemaal aanwezig, want het is de foto van de kerstmaaltijd. In de soep zat toen geitenvlees, want we hadden Seth voor de kerst een geit laten kopen, en geen rijstballen maar fufu (tot een glibberige massa gestampte planteen met cassave of yam). Het is wel lekker maar, gezien de onhygiënische wijze waarop het stampen gaat, zien wij er maar van af.  Alleen wanneer je bij die of gene wordt uitgenodigd moet je het wil eten, het beste is om te bidden dat je er niet ziek van wordt. We hebben het gegeten met kip, geitenvlees maar ook met bushmeat. Het bushmeat is dan meestal een soort beverrat die in het woud leeft. Op zich is daar niets mis mee, maar het vlees stinkt verschrikkelijk. Maar is mij verteld: hoe harder het stinkt hoe verser het vlees. De kinderen kragen met de kerst ook een pakje vruchtensap bij het eten.

Na de middagmaaltijd wordt er eerst onder toezicht van Seth huiswerk gemaakt en daarna wordt er buiten gespeeld. De kinderen genieten nu de Woerdense dames er zijn, zij doen mee met het voetballen en gaan met ze touwtje springen.

Om zeven uur ’s avonds is er de avondsluiting. Seth opent met gebed, dan wordt doorgevraagd op het besprokene van de vorige avond. Vervolgens lezen ze om beurten een stukje uit het volgende hoofdstuk in de kinderbijbel. Wanneer er een stukje is gelezen geeft Seth toelichting en geeft praktische voorbeelden. Deze week is er opnieuw begonnen in de kinderbijbel en gisterenavond is de zondeval besproken. Seth sluit af met gebed en dan gaan de kinderen zingen.

Door de bezoeksters zijn de kinderen al weer diverse nieuwe versjes aangeleerd. Het is verbazingwekkend zo snel de kinderen een nieuw lied kunnen. Wanneer er aandacht voor is blijkt dat ze vrijwel allemaal goed en snel leren. Jammer dat het basisonderwijs zo slecht is. Je merkt dat wanneer de kinderen in het vervolg onderwijs goed aangestuurd worden, ze heel veel kunnen leren. Na een kwartiertje zingen volgt het avondgebed ‘ik ga slapen, ik ben moe’ in het Nederlands. De kinderen kunnen alle vier de coupletten vlot bidden, ook de kleintjes kunnen het gebed uit hun hoofd. Voor dat ze naar bed gaan wordt er nog even gestoeid met de kinderen, ook de groten willen nog graag aandacht en aangehaald worden.

Ook gisterenavond was er weer een regenbui. Is het regenseizoen begonnen? Afwachten maar. In elk geval zal alles nu wel weer snel groen gaan worden. Onze fruitbomen staan er in elk geval fris bij. De twee mango bomen gaan zo te zien flink vrucht dragen. We hebben bakken vol sinaasappelen geplukt en er zit al weer veel jonge vrucht aan. Sinaasappelen blijven het hele jaar door vrucht geven. Ook de appels zullen wel weer gaan komen, dat is een heerlijke vrucht. Ze noemen het hier appel maar het lijkt niet op een appel, ik dacht eerst aan granaatappel maar dat is het ook niet. Het is een vrucht ter grootte van twee vuisten met stekels. De vrucht van de cashew vinden we niet zo lekker, maar de weeskinderen zijn er verzot op. De bananenbomen beginnen ook weer te groeien en bij het weeshuis hangt er weer een grote tros bananen aan de boom. Gisteren heeft Seth pawpaw (spreek uit popo), uit onze boom geplukt, dat is heerlijk bij het ontbijt. De boom is echter zo hoog geworden dat het bijna niet meer te doen is om de vruchten te plukken.

Catrien en Bertine zijn vanmorgen, donderdag 28 februari, naar de kliniek.

Vandaag zijn Nadine en Geertrude op de dagopvang. Ze zijn druk in groep 1. In plaats van 9 – 11 in het klaslokaal zitten, zijn ze de zaken aan het veranderen en vooral doorbreken. Eerst zijn ze een uur met de kleintjes in de eetzaal aan het spelen geweest.

Nu, terwijl we dit schrijven, zijn ze buiten aan het spelen met de kinderen in een grote kring. De kinderen hebben er veel plezier in, maar ook de leidsters zien het helemaal zitten en doen volop mee. Eén van de leidsters zingt uit volle borst mee met de liedjes die bij de spelletjes horen. Doordat Nadine en Bertine hier 3 maanden zijn hopen we dat een lijn is ingezet van veranderingen en verbeteringen.

Ook tijdens het ontbijt vanmorgen bleek dat ons optreden gisteren over de gang van zaken toch effect heeft gehad. Het probleem in Ghana is echter continuïteit. Wanneer er geen blanke meer is verwaterd het snel. Dat is soms wel frustrerend maar wanneer je al die blijde en gezonde gezichtjes ziet maakt dat veel goed.

Vandaag zijn Catrien, Bertine en Nadine naar de kliniek voor hun eerste werkdag daar. Even na achten kwamen ze voorbij vol goede moed en opgewekt. We zijn benieuwd hoe het zal gaan. Deze eerste dag gaan ze alle drie samen, daarna zal zich vanzelf wel gaan ontwikkelen wie of er op welke dag gaat assisteren. Maar Catrien vertrekt volgende week zaterdag al, dus zij heeft niet zoveel dagen meer.

Tiny en Geertrude zijn vanmorgen bij het ontbijt gaan helpen en daarna tijdens de kinderdienst, want het is weer woensdag en dan verteld Seth uit de Bijbel en wordt er gezongen. Allen zijn aanwezig in de grote eetzaal.

Het aantal kinderen valt mee. Ik had er minder verwacht want gisterenavond heeft het zwaar geregend en gestormd. Veel van de kinderen zitten dan, evenals Lucy onze hulp, in hun onderkomen om water te scheppen die door hun hutten loopt of door het dak naar beneden komt. De andere morgen komen dan veel kinderen niet omdat ze te moe zijn of ze komen later. Er waren wel veel kinderen die later kwamen.

We hebben nu al twee avonden achter elkaar regen en gisterenavond onweerde het ook flink. Ik moest vanmorgen ook al vroeg aan het dweilen, door de harde wind was er toch wat regen door de ramen geslagen. De ramen zijn smalle stroken glas die je kunt kantelen.

Geertrude is vanmorgen met Amanda naar de kliniek gegaan en dat vraagt veel tijd, om half twaalf is ze weer terug. Amanda had een hele rare plek op haar arm. De arts heeft het verdoofd en toen aan twee kanten open gesneden. Er bleek een stuk hout in haar arm te zitten. Ja hoe komt dat er in? Kinderen gaan hier ruw met elkaar om. Tiny had zojuist op de dagopvang ook al een kind voor straf onder een boom gezet omdat hij een ander kind aftuigde. De medewerkers staan wel te kijken maar doen niets, misschien staan ze wel met hun ogen dicht. Even daar voor moest Tiny ook al ingrijpen omdat de kleintjes lekker in de plassen stonden te stampen en zo onder de modder kwamen.

De kinderen eten deze middag rijst met een scherpe pepersaus. Eerst eens even kijken, voor de kleintjes waren de borden zoals afgesproken klaargezet, de grotere kinderen krijgen bij binnenkomst een bord met het eten. Nu bij de klaargezette borden waren er die een grote lepel hadden, dat was tegen de afspraak, dus veranderen. Eén bord had geen saus, waarom niet, blijkt vergeten. Toen tellen 82 borden, lijkt me veel. Lucy gevraagd, vanmorgen waren er 66 kinderen maar er zijn er een paar bijgekomen dus nu zijn er 70. Seth erbij geroepen en uitgelegd dat de kooksters en hun assistent zich niet aan de afspraken houden, dit wordt niet geaccepteerd. Tiny heeft 12 borden weggehaald en toen kon de oudste groep komen. Het blijft een probleem, maar waarschijnlijk kunnen ze niet tellen maar geven dat niet toe. Het is ook niet gemakkelijk om toe te geven dat je niet kunt lezen, schrijven of tellen, hoewel tellen gaat meestal wel.

Jaren geleden waren we vanuit het Noorden op weg naar Kumasi, in Tamale ging de chauffeur rechtdoor, na een poosje zeg ik tegen hem ‘je bent op weg naar Salaga, in plaats van naar Kumasi’, Salaga ligt helemaal aan de andere kant van de Volta rivier. Nu het bleek dat hij niet kon lezen en maar op goed geluk wegen insloeg.

Vandaag, dinsdag 26 februari zijn we naar Kwabenakuma geweest. Maar eerst hebben de dames om 8.30 uur geholpen met de pap in de dagopvang. Deze morgen waren er voldoende lepels voor de kinderen. Vorige week zijn er 36 lepels bijgekocht omdat er te weinig waren. Gisterenmorgen waren er weer te weinig en gisteren middag nog minder. Hoe kan dat en hoe los je dat op. Het was duidelijk dat de kinderen ze niet in hun zak hadden gestoken, de leidsters hadden ze ook niet dus bleven over de twee kooksters plus de schoonmaakster die de kooksters helpt met de vaat. Tiny sprak ze er al op aan en vertelde dat de reactie vreemd was. We hadden net de nieuwe salarissen per 1 maart in overleg met Nederland vastgelegd. Dus dames er waren voldoende lepels en nu niet meer, jullie zorgen voor de lepels en borden, helaas geen salarisverhoging totdat er weer voldoende lepels zijn. Dus vandaag waren er ineens weer voldoende lepels.

Om 9.30 vertrokken we naar Kwabenakuma, 18 km, voor een bezoek aan de kliniek. De verpleegster die hier 24 uur beschikbaar is vertelde dat om 11 uur het consultatiebureau zou beginnen en dus de moeders met de baby’s komen.

We zijn daarom eerst het dorp in gegaan, er was markt en dat was leuk om mee te maken. Zo hier en daar werd er iets gekocht zodat de plaatselijke economie ook weer gesteund werd. Er werd nog kort door het dorpje gewandeld en de dames bekeken een huisje van binnen.

Terug naar de kliniek begonnen de moeders met de baby’s te komen. Koffers en tassen uit de auto en de dames waren druk met het passen en uitdelen van babykleertjes. Er zijn weer heel wat moeders blij gemaakt. De verpleegster was heel aardig en mocht ook iets uitzoeken. Bertine en Nadine bespraken met de verpleegster dat zij in de kliniek in Nsoatre gaan assisteren maar dat hun dit ook wel erg aansprak. Afgesproken is dat zij af en toe een dag gaan helpen in de kliniek. Solo brengt ze dan ’s morgens en haalt ze in de middag weer op.

Vervolgens zijn we naar een grote farm geweest. Hier hebben de bezoeksters voor het eerst gezien hoe cacao groeit. De farm is zo groot dat er zich twee kleine dorpjes zijn waar de mensen die op de farm werken wonen. De omstandigheden van deze mensen zijn zeer slecht. Zoveel als mogelijk was zijn dan ook de kinderen van nieuwe kleertjes voorzien en voor de baby’s was er ook nog een dekentje.

Om twee uur waren we weer terug, we waren wel moe, maar na het eten, douchen en wat rusten is het weer prima. Vanmorgen was het even lekker fris na de regenbui van gisterenavond maar dat heeft helaas niet lang geduurd.

In het gastenverblijf van de stichting verblijven vier Nederlandse dames. Eerst kwamen Nadine en Bertine en vorige week zijn daar moeder en dochter Catrien en Geertrude bijgekomen. Behoudens Geertrude zijn allen verpleegkundige en gaan ook assisteren in de kliniek. Geertrude bezoekt in Ghana personen uit Ghana die vanuit Nederland zijn teruggezonden naar Ghana. Met behulp van de stichting waar zij werkt worden deze mensen ondersteund om een nieuw bestaan op te bouwen. Maar evenals de andere dames helpt Geertrude in de dagopvang en is veel bij de weeskinderen om hiermee te spelen en te knutselen.

Vanmorgen, maandag 25 februari, zijn we naar de kliniek geweest om een grote hoeveelheid  spullen af te geven. De dames hadden voor meer dan € 1.500 aan hulpgoederen voor de kliniek meegenomen.

Er moest heel wat uitgelegd worden wat de bestemming en het doel van de verschillende middelen en instrumenten was. Gelukkig was er één man die heel goed op de hoogte was en het begreep.

De dames, die allen uit Woerden komen, hadden vooraf allerlei activiteiten ontplooid om geld voor de stichting bij elkaar te krijgen. Nadine en Bertine hebben € 2.800,00 bij elkaar gebracht en Catrien en Geertrude € 2.111,55, totaal dus € 4.911,55. Als stichting zijn we hier natuurlijk heel blij mee. Het totale bedrag komt bij de huidige koers overeen met GHȼ 12.475.

De bestemming was snel gevonden. Vorige week is er gestart met twee projecten voor de kliniek, een gebouw met twee toiletten en twee douches. En het tweede project: watervoorziening voor het hele complex.

De kosten voor het watervoorziening project bedragen GHȼ 12.290. Dus met elkaar zorgen de dames voor de volledige watervoorziening van de kliniek in Nsoatre.

De voorziening bestaat uit vier watertorentjes met een polyester tank, die gevoed worden vanuit een buiten het terrein liggende pomp, die handpomp wordt voorzien van een elektrische pomp. Om de pomp te beschermen komt er een omheining. Via een lange pijpleiding die op een diepte van twee meter komt worden de vier torens gevoed met water. Vanuit de torens wordt via leidingen en kranen het water naar de diverse afdelingen gedistribueerd. De elektrische pomp gaat ondergronds gevoed worden via een leiding die vanuit een ca. 100 meter verder gelegen bovengronds net moet komen. Dit alles kan dus gefinancierd worden door de actie van onze gasten.

Vorige week is begonnen aan het toiletgebouw met het vervaardigen van de betonblokken. De betonblokken waren inmiddels gereed en door het warme weer al voldoende uitgehard. Vanmorgen keken de dames, onder leiding van een trotse Solo, vanaf de veranda van het kraamcentrum naar de werkzaamheden.

De lijnen voor de fundering waren uitgezet en de werkers begonnen juist met het uitgraven. Eerst moet met een pikhouweel de harde grond worden losgehakt.

Bertine en Nadine kunnen het hele proces van watervoorziening en gebouw volgen want het is de bedoeling dat half mei alles klaar is.

Tegen zes uur vanavond is het voor het eerst gaan regenen gedurende de periode van ons verblijf. De natuur is lekker opgefrist.